Οικονομάκου Φιλάνθη,
Kλινική Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια, MSc, PHd
Η ετυμολογία της λέξης πανικός προέρχεται από τον Πάνα, τον τραγοπόδαρο θεό και αυτός με τη σειρά του συνδέεται με την πανίδα ως προστάτης της, αλλά και ως σύμβολο της γενετικής δύναμης της ζωής (απόσπασμα από wikipedia). Η σύνδεση με τον Πάνα δικαιολογείται από το ότι στη μυθολογία ο Πάνας ταυτίζεται με το ανεξέλεγκτο και τον τρόμο. Ήδη από την γέννησή του, η μητέρα του τρόμαξε λόγω της δυσμορφίας του και τον εγκατέλειψε. Στην πορεία συνδέθηκε με τον Διόνυσο και τις Νύμφες, ενώ στη μάχη του Μαραθώνα ο θρύλος λέει ότι βοήθησε τους Έλληνες να αποτρέψουν τους Πέρσες με τις ιαχές του «ΠΑΝ, ΠΑΝ, ΠΑΝ», λόγω του ότι οι Πέρσες έντρομοι κατελήφθησαν από πανικό και οπισθοχώρησαν.
Διαταραχή Πανικού
Η Διαταραχή Πανικού εντάσσεται στις αγχώδεις διαταραχές. Το άτομο το οποίο παρουσιάζει μια αγχώδης διαταραχή έχει ως έκδηλα συμπτώματα: άγχος, στρες και φόβο.
Σύμφωνα με τα Διαγνωστικά Κριτήρια του DSM-5 παρουσιάζει:
- Αίσθημα παλμών, καρδιά που «σφυροκοπά» ή επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού
- Εφίδρωση
- Τρέμουλα ή έντονος τρόμος
- Αίσθημα λαχανιάσματος ή ασφυξίας
- Αίσθημα πνιγμονής
- Πόνος, δυσφορία στο θώρακα
- Ναυτία ή κοιλιακή ενόχληση
- Αίσθημα ζάλης, αστάθειας ή τάσης για λιποθυμία
- Ρίγη ή αίσθημα ζέστης
- Παραισθήσεις (μούδιασμα ή μυρμηγκιάσματα)
- Αποπραγματοποίηση (αίσθημα μη πραγματικού) ή αποπροσωποποίηση (αίσθημα απόσπασης από τον ίδιο τον εαυτό)
- Φόβος απώλειας ελέγχου ή επερχόμενη τρέλα
Δεν είναι απαραίτητο να βρεθούν όλα αυτά τα συμπτώματα μαζί. Τέσσερα απαιτούνται για να μιλήσουμε για κρίση πανικού. Η διάρκεια της κρίσης μπορεί να είναι από μερικά λεπτά ως κάποιες ώρες. Αν σημειώνονται επαναλαμβανόμενα επεισόδια μέσα σε ένα μήνα, τότε μιλάμε για διαταραχή πανικού.
Επίσης, όταν το άτομο παρουσιάζει έντονη ανησυχία ότι θα υπάρξουν και άλλες προσβολές πανικού ή όταν εμφανίσει ανησυχία για τις επιπτώσεις της προσβολής (π.χ. φόβος ότι θα υποστεί καρδιακή προσβολή). Ακόμη, όταν υπάρχει σημαντική αλλαγή της συμπεριφοράς του που συνδέεται με τις προσβολές και όταν η ενόχληση δεν αποδίδεται στις φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας (π.χ. φαρμακευτική αγωγή, κατάχρηση ουσιών κ.λπ.) Φυσικά για να μιλήσουμε για κρίση πανικού, θα πρέπει να έχει αποκλειστεί κάθε άλλη κλινική διάγνωση, όπως έμφραγμα, στηθάγχη κ.λπ.
Στις περισσότερες περιπτώσεις η κρίση πανικού όταν εκδηλώνεται, βιώνεται ως μια εμπειρία τρόμου και οδύνης. Το άτομο σωματικοποιεί το άγχος και το φόβο του και μη μπορώντας να έχει τον έλεγχο των συμπτωμάτων που παρουσιάζει, πιστεύει πως κάτι άσχημο και πολύ σοβαρό συμβαίνει στο σώμα του και πιθανότατα θα πεθάνει.
Το κυριότερο χαρακτηριστικό, εκτός από τον τρόμο που τον κατακλύζει, είναι η αίσθηση της απώλειας του ελέγχου. Το άτομο κοπιάζει να πείσει τον εαυτό του με καθησυχαστικές σκέψεις και οδηγείται σε ψυχική εξουθένωση από τη μεγάλη ανάλωση ψυχικής ενέργειας, που συνοδεύει αυτές τις προσπάθειες.
Συνέπειες της Διαταραχής Πανικού είναι η αποφυγή των συνθηκών που έχουνε συνδεθεί με τις κρίσεις και αυτό μακροπρόθεσμα οδηγεί σε αυτοπεριορισμό, απομόνωση και εξάρτηση από άλλους.
Η θεραπεία του γνωσιακού μοντέλου αντιμετωπίζει τις κρίσεις πανικού ως αποτέλεσμα κινδυνολογίας και λανθασμένης ερμηνείας των σωματικών ερεθισμάτων. Το άτομο δεν έχει συμπτώματα μόνο σωματικά, αλλά και αισθήματα που προκύπτουν από τις αλλαγές της συναισθηματικής κατάστασης (π.χ. θυμός, χαρά) ή και από αβλαβή γεγονότα (π.χ. κατανάλωση καφέ, έντονη άσκηση κ.λπ.). Τα παραπάνω αισθήματα γίνονται αντιληπτά ως ιδιαίτερα επικίνδυνα και ως προάγγελοι επικείμενης καταστροφής. Αυτόματα τότε επέρχεται μια αντίδραση άγχους με κλιμακούμενα συμπτώματα και οδηγείται το άτομο σε κρίση πανικού.
Η θεραπεία του ψυχοδυναμικού μοντέλου αντιμετωπίζει τις κρίσεις πανικού ως αποτέλεσμα ασυνείδητων επιθετικών παρορμήσεων και αυτοτιμωρία. Εμείς οι ίδιοι είμαστε που τιμωρούμε τον εαυτό μας με κάτι που συνειδητοποιείται μέσω του πανικού.
Όποια θεωρία κι αν ακολουθήσουμε, οι κρίσεις πανικού θα πρέπει να θεωρηθούν ως αποτέλεσμα της ρήξης -αποσύνδεσης μεταξύ των πνευματικών μας λειτουργιών- των λειτουργιών της σκέψης και του σώματός μας.
Πολλοί ακολουθούν τη φαρμακευτική αγωγή ως θεραπεία επιλογής. Αξίζει να ειπωθεί πως ο συνδυασμός με ψυχοθεραπεία έχει τα καλύτερα αποτελέσματα.
Οι κρίσεις πανικού δεν χρειάζονται για την εμφάνισή τους ένα προφανή και έκδηλο λόγο. Μπορεί απρόσμενα και αναγκαστικά να μας φέρουν σε επαφή με το φόβο και τα βαθύτερα κομμάτια μας…
Ο πανικός, είναι βέβαιο ότι μας προκαλεί δυσφορία, είναι όμως και μία πρόσκληση για ένα αναγκαστικό προσδιορισμό και μία εσωτερική ψυχική ανασύνταξη. Παρόλο που είμαστε αντιμέτωποι με τη συμπτωματολογία των κρίσεων, υπάρχει ταυτόχρονα η επιθυμία μας για ζωή και είναι η ευκαιρία μας για μία διόρθωση όλων όσων μας οδηγούν στον ίδιο τον πανικό.
Πολλοί εσφαλμένα θεωρούν πως δεν υπάρχει θεραπεία για τις κρίσεις πανικού. Το καταρχήν βήμα είναι η συνειδητοποίηση ότι η κρίση πανικού δεν είναι επικίνδυνη και στο τέλος την αντέχει το άτομο, παρότι υποφέρει. Το επόμενο βήμα είναι η διαχείριση αυτής. Με την κατάλληλη θεραπευτική παρέμβαση μαθαίνει να διαχειρίζεται αποτελεσματικά τις κρίσεις πανικού και προοδευτικά να συνειδητοποιεί και να διερευνά τις άλυτες ψυχικές συγκρούσεις, που έφεραν τον πανικό στη ζωή του.
